Afscheidsplaatsen

Luchthavens, trein- en busstations hebben iets eigenaardigs gemeen. Duizenden familieleden, geliefden en goede vrienden nemen er dagelijks afscheid van elkaar. Soms voor een paar weken, soms voor onbepaalde tijd. Sommigen kunnen de tranen nauwelijks bedwingen en anderen schudden elkaar zakelijk de hand, wanneer het moment daar is.

Op luchthavens in het specifiek, heeft het afscheid doorgaans een definitief karakter. Vliegtuigen hebben immers het indrukwekkende vermogen om de marge tussen twee zielen in korte tijd te vergroten tot duizenden kilometers, terwijl vliegtuigmedewerkers je loten proberen te verkopen van dubieuze buitenlandse kansspelen.

Voor geliefden in het bijzonder is de luchthaven een wrede plek. Al druk zoekend naar de juiste vertrekhal bekruipt hen een wrang gevoel van tegenstrijdigheid. Het pijnlijke loslaten voelt namelijk als een vonnis, dat ook nog eigenhandig voltrokken moet worden. Snel na aankomst zullen zij zich in aparte ruimten bevinden. De automatische deuren aan het eind van een fel belichte vertrekhal symboliseren de onverbiddelijke grens tussen distantie en nabijheid. Deze klinische omgeving is de laatste plaats voor een reeks omhelzingen en andere uitingen van affectie.

Op een ongespecificeerd moment wordt besloten dat het tijd is om te vertrekken. Tijdens het weglopen verdwijnt het gezicht van je geliefde dan langzaam tussen massa’s haastige reizigers. Oogcontact met elkaar wordt steeds moeilijker. Streng toekijkende douanebeambten geven geen blijk van geen mededogen. Op dit punt laten ze zelfs een korte omhelzing niet meer toe. Zij hanteren zorgvuldig de regels, en manen de afgeleide afscheidnemers hun attributen in de juiste bak te plaatsen. Want de vloeibare middelen zitten doorgaans in het verkeerde type plastic zakje met zipsluiting, en door wat overgebleven muntgeld in de broekzak ziet de metaaldetector je als een potentiële vliegtuigkaper.

Maar het groeiende idee van de aanstaande distantie tussen beiden maakt elke kortstondige glimp van je beminde levensechter dan het meest geavanceerde communicatiemiddel kan compenseren. Onafgebroken oogcontact zet zich voort totdat het simpelweg niet meer mogelijk is, en de geautomatiseerde deuren onherroepelijk dichtvallen.

De inmiddels zo vertrouwde gevoelens van genegenheid en geborgenheid maken abrupt plaats voor desillusie en verdoving. Dit dringt tot het bewustzijn door in de vorm van hevige twijfels over de juistheid omtrent de beslissing van dit vaarwel.

Helemaal onterecht is dit niet; allerlei onzekere factoren beïnvloeden de kans op een (snel) weerzien. Vanuit het perspectief van de geliefde is het transportmiddel immers een vliegende kerosinetank, die met ruim negenhonderd kilometer per uur, op elf kilometer hoogte, door extreme weersomstandigheden zal razen. Een opsomming die weinig vertrouwen ontlokt.

Een droge mededeling op een enorm scherm in de hal duidt vervolgens aan dat het betreffende vliegtuig is opgestegen. Niet alle duizenden probleemloze vluchten, maar juist de dramatische beelden van mogelijke rampscenario’s treden direct op de voorgrond bij de machteloze achterblijver. Lichtelijk paranoïde beelden van een allesvernietigende confrontatie tussen de straalmotoren en wat onoplettende ganzen, of van een mentaal instabiele copiloot die het vliegtuig de grond injaagt, passeren met regelmaat de gedachten. Paniekaanvallen zijn niet uitgesloten.

Dergelijke voorstellingen houden stug aan totdat de verkeerstoren de ontnuchterend zakelijke melding maakt dat vluchtnummer BT451 volgens dienstregeling is aangekomen. Amper twee uur na het opstijgen staat het vooraf zo gedoemde projectiel weer veilig aan de grond.

In de ochtend samen, in de middag alleen, of andersom. In de eerste uren na het afscheid, meestal in de trein of bus, volgt een hartverscheurend gevoel van eindeloze leegte. Het contact met je geliefde gaat onverminderd door op de smartphone, waarbij berichten van affectie en gemis het ambitieuze doel hebben die leegte op te vullen. Maar de communicatie die eerder nog via alle zintuigen verliep, is nu gereduceerd tot een vakje waarin tekst geschreven kan worden.

Zoenen, een uiterst delicate en zachtaardige handeling tussen twee personen. Lippen van vlees en bloed, zijn nu vervangen door oncharmante kale, gele gezichtjes zonder geslacht of duidelijke etniciteit die een hartje uitspuwen. Ze zijn te vinden in een zijvakje van het virtuele toetsenbord op je telefoon en kunnen ongelimiteerd worden uitgegeven. Maar het is allemaal ontoereikend voor het voeren van de complexe, vertrouwde gesprekken zoals voorheen.

De fel verlichte trein is voor even een onverbiddelijke en confronterende omgeving. Om je heen zijn mensen druk met alledaagse bezigheden, zonder enig inzicht te hebben in de kwellende pijniging die je net bent ondergaan. Serieus ogende medepassagiers verhouden zich onverschillig ten opzichte van jouw onzichtbare wonden. Ze richten zich bijna onafgebroken op hun telefoon, laptop of tablet.

Uren geleden, toen zij nog in tenenkrommende werkbesprekingen zaten, bevond de arme afscheidnemer zich nog op vreemde bodem, verenigd met zijn of haar dierbare. De komende weken kenmerken zich door een onwennig gevoel. Zo snel als het vliegtuig de separatie vermenigvuldigde, zo tergend langzaam ontvouwen zich de eerste vage tekenen van berusting met de vretende absentie van je geliefde.

Plekken zoals een luchthaven hebben een paradoxale betekenis voor grensoverschrijdende liefde. Enerzijds functioneert de steriele ambiance van de vertrekhal als spreekwoordelijke martelkamer van het vliegveld, met haar klinisch witte muren, dichtklappende deuren en hermetisch afgesloten controleruimte met strenge medewerkers.

Daarentegen vervult de aankomsthal de genoeglijke rol van hereniging. Ongeduldig ogende individuen met bloemen of een naambordje verdringen elkaar bij de onregelmatig openslaande deuren. Alsof het een fabriek is die op volle toeren draait, rollen de gearriveerde geliefden van de productielijn. Het gemis is hiermee voor de komende tijd wellicht gedempt, totdat het schrijnende afscheid zich in de nabije toekomst wederom zal aandienen. Een patroon dat zich in een kort tijdsbestek maar beter niet te veel kan herhalen.

© Stefan Hoekstra/The Social Writer, 2019. Unauthorized use/and or duplication of this material without express and written permission from the site’s author and/or owner is strictly prohibited. Excerpts and links may be used, provided that full name and clear credit is given to Stefan Hoekstra and The Social Writer with appropriate and specific direction to the original content.