Opa

Het klinkt misschien clichématig, maar als je een Russische vriendin hebt krijg je de familie er gratis doch verplicht bij. Dit heeft natuurlijk veel voordelen, maar ook zeker nadelen. In Kaliningrad werden deze uitersten nog eens extra benadrukt, want op de dag van aankomst stond de telefoon al roodgloeiend met belletjes van verre (aangetrouwde) tantes en ooms.

Het maakt in Rusland waarschijnlijk niet uit hoeveel tijd je aan familiebezoeken besteedt, het lijken er nooit genoeg te zijn. Ook maakt het niet uit of je ze ooit eerder hebt gezien; familie is familie. Ten tijde van de Sovjetunie zijn veel families versnipperd en verspreid geraakt. Dit kwam bijvoorbeeld doordat de vader werk diende te vervullen in een staatsfabriek, een paar duizend kilometer verderop.

Door de grote afstanden is het mogelijk om in hetzelfde land wonen als je bloedverwanten, zonder ze ooit gezien te hebben. Kortstondige ontmoetingen als peuter tellen niet mee. Omdat veel familie in Kaliningrad woont en wij er toch waren, is het op zijn zachtst gezegd beledigend om niet ‘even’ een dagje langs te komen. Zodoende besloten we even op de koffie te gaan bij een tante. Dit werden uiteindelijk vier dagen. Waarvan er natuurlijk niet één zonder alcohol.

Het hoogtepunt (of dieptepunt) van het bezoek, in termen van alcoholinname, was toen we de opa van mijn vriendin onze condoleances kwamen brengen. Hij had een paar maanden terug zijn vrouw verloren aan een hartstilstand. Opa woont sindsdien alleen in een klein appartementje in een buitenwijk van de stad. Ze zijn 55 jaar getrouwd geweest.

Een duizelingwekkend getal, waar ik me niks bij voor kan stellen. Ik speelde nog in de zandbak toen zij hun 25 jarige jubileum vierden. Je kunt je misschien voorstellen hoe erg ik ernaar uitkeek om op visite te komen bij deze rouwende Rus. Zowel mijn levenservaring als verlieskunde vaardigheden zijn verreweg ontoereikend om deze man enige waardevolle steun te kunnen bieden. Het beloofde een aangrijpende, aangeschoten middag te worden. Ik hield mijn hart vast.

Vanuit ons naïeve idee om een uurtje bij hem op de koffie te gaan, hadden we voor de gelegenheid wat gebakjes meegenomen. Bij aankomst in het kleine appartementje werd echter duidelijk dat opa heel andere plannen voor de daginvulling had. Zonder te glimlachen deed hij open. En in plaats van eerst de meegebrachte koffie met gebak te nuttigen, zette hij een fles wodka neer.

Dit geheel werd aangevuld met blokjes puur varkensvet, droog brood en een wat rauwe ui. Dit is in Rusland vooral bij de oudere generatie een delicatesse (of het enige voorhanden) wanneer er wordt gedronken. Mogelijkerwijs omdat het varkensvet zowaar nog onsmakelijker is dan de wodka. We zaten een poosje in ongemakkelijke stilte.

Nadat de eerste glaasjes wodka en wat stukken rauwe ui waren genuttigd (de varkensvet probeerde ik uit te stellen), verdween opa in een andere kamer. Daar frommelde hij wat in een kast en kwam terug met een oude foto van zijn pas overleden vrouw. Hij vertelde hoe ze elkaar ontmoet hadden toen ze nog tieners waren. Dit was ten tijde van het communisme, ongeveer zestig jaar geleden. Het gesprek viel op sommige momenten stil aan het kleine keukentafeltje, waarna er weer wat wodka werd bijgeschonken.

Of het nou door de alcohol aangewakkerd werd of niet, het was zwaar om te aanschouwen dat hij zijn tranen soms niet kon inhouden. Een ooit zo trotse man, zijn vrouw en daarmee zijn levensdoel ontnomen. Als je nog niet zo goed Russisch spreekt, is het moeilijk om op zulke momenten je medeleven te uiten zonder iets verkeerds of ongemakkelijks te zeggen. Helemaal als je uit beleefdheid stukken varkensvet naar binnen probeert te schrokken.

In zulke gevallen blijkt wodka een goede vriend, vooral omdat je met iedere slok beter Russisch lijkt te kunnen spreken. Zelfs de eigenaardige borrelsnacks leken door de alcohol even niet naar rubber te smaken. Dit maakt de interessante voedselkeuze van Russen wellicht wat begrijpelijker. De tijd begon te vliegen want plotseling waren we 2 uur verder en de fles was leeg. Met veel moeite voorkwamen we dat er een nieuwe werd geopend.

We besloten in beschonken toestand wat fotoalbums te bekijken met begeleidende woorden van opa. Het besef kwam op kortstondige momenten dat ik me eigenlijk in een tamelijk surrealistische situatie bevond; Op een snikhete middag stomdronken door fotoalbums van een rouwende oud-sovjet gediende bladeren, begeleid door hier en daar een (halfbakken Russisch) woord van medeleven.

De ervaring leert dat verzetten tegen de wodka doorgaans geen zin heeft, vooral niet bij een eerste ontmoeting. Misschien is het met wat slimmigheidjes echter mogelijk de schade beperkt te houden, ook al is me dat deze keer wederom niet gelukt. 

© Stefan Hoekstra/The Social Writer, 2019. Unauthorized use/and or duplication of this material without express and written permission from the site’s author and/or owner is strictly prohibited. Excerpts and links may be used, provided that full name and clear credit is given to Stefan Hoekstra and The Social Writer with appropriate and specific direction to the original content.